Auteur: Laurien van den Hoven
Fotograaf, antropoloog reisbegeleider. En al ruim dertig jaar gelukkig in liefde en werk. Toon alle berichten van Laurien van den Hoven
Hoe fotografeer je de sfeer van een stad?
“Ik wil niet de standaard plaatjes van deze stad schieten, maar de sfeer vastleggen” is een voornemen dat we vaak horen, wanneer we een fotoreis beginnen. Om de sfeer in een stad te fotograferen moet je de stad of het land eigenlijk kennen. Echter, meestal boek je een stedentrip of landenreis, omdat je de plek juist niet kent. Hoe doe je dat dan als fotograaf die voor het eerst ergens komt?
[Over de merites van deze voorkeur van veel fotografen/reizigers om nieuwe plekken op te zoeken kom ik misschien in een andere blogpost nog wel eens terug. Nu gaat het over een antwoord op de vraag hoe je de sfeer van iets fotografeert dat je nog niet kent.]
Dreaming with open eyes
De fotograaf Ernst Haas heeft hier het volgende eens over gezegd: “You become things, you become an atmosphere, and if you become it, which means you incorporate it within you, you can also give it back. You can put this feeling into a picture. A painter can do it. And a musician can do it and I think a photographer can do that too and that I would call the dreaming with open eyes.”
Inderdaad, een goed pianist speelt niet alleen de noten van de partituur, maar legt er z’n ziel en zaligheid in. Ook een schilder probeert meestal geen perfecte kopie te maken van hetgeen hij of zij ziet. Ze kijken of luisteren naar de de werkelijkheid en creëren daarvan iets dat hun gevoel overbrengt op of een gevoel los maakt bij de toeschouwer of toehoorder. Maar daarvoor moeten ze eerst het werk door en door kennen.
Beelden op je netvlies
De keuze voor een stad of land maak je natuurlijk niet zomaar. Je hebt al beelden gezien die bij jou het gevoel opwekten dat je er ook heen zou willen. Venetië met z’n kanalen, palazzo’s, verstilde stegen, kleurrijke gevels. Parijs met haar prachtige gebouwen, de Eiffeltoren, Montmartre, goede wijn op een gezellig terras.
Bij het lezen hiervan zullen de meesten al direct beelden in het hoofd krijgen. Zelfs wanneer je er nooit geweest bent. Denk maar eens aan een stad als Casablanca of Muscat. Daar krijg je toch wel beelden bij ook wanneer je er niet geweest bent. Beelden die je hebt opgepikt uit allerlei media. Films, boeken, tijdschriften en tegenwoordig Google. Google maar eens op deze twee steden en je zult meteen honderden foto’s zien.
Bij Casablanca loop je tegen het probleem aan dat er ook een beroemde film met de naam is. Dus foto’s van de stad wisselen zich af met zwartwit beelden van de film met Humphrey Bogart en Ingrid Bergman. Van de stad veel weidse beelden en de highlights. En amper mensen en auto’s.
Mensen in beeld zijn vaak bepalend voor de sfeer
Van Oman krijg je beelden van forten, wadi’s, veel woestijn en wederom weinig mensen. In werkelijkheid is het overal behoorlijk druk, als je tenminste niet op de heetste uren van de dag gaat fotograferen. Met de rustige beelden op je netvlies kan de eerste ontmoeting met een stad als Muscat even schrikken zijn. In plaats van een uitgestorven oude stad langs baaien kom je in een uitgestrekte stad met veel verkeer en mensen.
Als bezoeker ben je dan al snel geneigd om naar die highlights te gaan en zul je proberen daar de beelden te recreëren die je hebt gezien. Ook zul je proberen de sfeer te vangen die je verwachtte aan te treffen. De werkelijkheid kneden naar jouw verwachting. Tot op zekere hoogte lukt dat de meeste fotografen prima. Dat merk je ook aan de reacties van de achterblijvers op die verstilde foto’s van de grote moskee, die pittoreske handelaar met z’n exotische producten, de kameel die je in de lens kijkt, de stralende zon met palmbomen, uitgestrekt zand en azuurblauw water. Het bevestigt ook hun beeld van Muscat en/of een Arabisch land en dat levert je complimenten op.
Toch horen we vaak dat fotograferende reizigers niet tevreden over hun beelden zijn. Want ze weten heel goed dat de sfeer van de stad anders was en dat ze alles uit de kast hebben moeten halen om die sfeer juist niet te laten zien. En wanneer je een avondwandeling maakt om te gaan eten en je ondanks jet-lag of (lichte) cultuurshock driftig fotografeert, dan is dat vragen om ‘problemen’. Op zich geen echte problemen natuurlijk. Maar je gaat niet rustig kijken wat er om je heen gebeurt en de plek in je opnemen.
Sfeer proeven ofwel kijken zonder camera
Eigenlijk zou je eerst een paar dagen zonder camera op pad moeten gaan en door de stad zwerven. Maar dat is bijna nooit haalbaar. Daarom kan het soms handig zijn om met een fotoreis mee te gaan. Dan weet je, wanneer het goed is, dat een deel van het zwerven al voor je gedaan is. Dus op interessante plekken kom je zeker. Trap niet in de val om direct te beginnen een hele hoop foto’s te schieten in de hoop daar later de essentie van de plek wel uit te halen. Want dat werkt niet. Neem ook tijdens een fotoreis de tijd om de sfeer van de plek te proeven. Om te ontdekken wat het ritme van een stad is. Om uit te vinden hoe de stad of het land op jou overkomt. Geef jezelf de ruimte om je vooraf bedachte beelden en sferen los te laten en van daaruit te kiezen en te fotograferen.
Ingewikkeld? Probeer het eens en kijk of je met andere foto’s thuis komt.
Herziene versie van een eerdere blogpost uit 2016
