Expose to the right: kleurverschuiving en ruis
In een vorige blogpost, ISO-gebruik in de moderne systeemcamera’s: de misverstanden, schreef ik met betrekking tot ‘expose to the right’ (ETTR of belicht naar de rechterkant) dat je flinke kleurverschuivingen kunt krijgen. “Bij blauwe luchten resulteert dat vaak in een soort aqua blauw dat niet meer te corrigeren is naar het originele blauw.”
Dit probleem doet zich inderdaad voor. Maar met het steeds beter worden van zowel sensoren als software hoeft het minder een probleem te zijn dan dat ik in die blogpost stelde. Tijd voor een update dus.
Expose to the right – voorbeeldfoto’s
Hier heb ik een foto genomen op een zonnige ochtend vanaf de veranda van ons huis in Griekenland. De foto is genomen met een Nikon D500 in RAW, op A/Av (aperture-stand) met meervlaks- of matrixmeting, diafragma f/5.6 en ISO100. De resulterende foto laat een histogram zien, waarbij de hooglichten noch de donkere tinten helemaal wit, respectievelijk zwart worden. Er zijn dus geen uitgebeten hooglichten of totaal dichtlopende donkere tinten in de foto en de lucht is keurig blauw.
Deze foto heb ik 1 stop overbelicht (+1 belichtingscompensatie.) In de donkere vlakken, zoals de schaduwkant van het huis, zien we meer details. De muren, links, worden veel lichter. Maar gelukkig zijn nog steeds die hooglichten niet helemaal wit en lijkt er nog tekening in te zitten. De lucht is nu een veel lichter blauw en begint qua kleur naar aqua te gaan.
Corrigeer ik deze belichting in Photoshop of Lightroom 1 stop (Belichting -1), dan krijg ik bijna dezelfde foto terug als de foto zonder belichtingscompensatie. De schaduwkant van het huis wordt weer heel donker, maar de details blijven zichtbaar. De muren links krijgen hun tekening terug. En het blauw van de lucht wordt weer zoals op de eerste foto.
Nu doe ik het tegenovergestelde en onderbelicht de foto 1 stop (-1 belichtingscompensatie). De donkere vlakken in het huis worden nu wel heel erg zwart en de lucht diep blauw.
Corrigeer ik deze belichting in software weer met 1 stop (Belichting +1), dan krijg ik weer bijna dezelfde foto terug als de eerste foto, waarbij ook nu de blauwe lucht even blauw is als op de neutraal belichte eerste foto.
Conclusie kleurverschuiving Expose to the right (ETTR)
Bij het onder- of overbelichten van een foto met 1 stop heb ik geen last van wezenlijke kleurverschuivingen. We kunnen dus rustig ‘expose tot the right’ doen, indien gewenst. Maar ook onderbelichten om de hooglichten te bewaren kan weinig kwaad.
Wel is er verschil te zien in de midtonen van de foto’s, waarbij opvalt dat er wat meer licht zit in de midtonen van de foto die 1 stop overbelicht is. Voor mijn toestel, een Nikon D500, is iets overbelichten aan te raden.
Maar hier hoort wel een kanttekening bij: Mijn Nikon D500 belicht standaard dus 2/3e tot 1 stop onder. Maar ik heb vaak gezien dat dit van toestel tot toestel verschilt. Een ander D500 belicht misschien iets over. En ook andere merken hebben zo hun eigen ‘basisbelichting’. Probeer dus voor je eigen toestel uit wat deze ‘basisbelichting’ is en dat wordt dan jouw nieuwe ‘0-belichtingscompensatie’.
Ongestraft over- en onderbelichten?
Kunnen we dan ongestraft over- en onderbelichten, zolang we maar niet echt onze hooglichten helemaal wit of onze donkere gebieden helemaal zwart laten worden?
Deze foto heb ik 2 stops onderbelicht (-2 belichtingscompensatie).
Wanneer ik in Photoshop of Lightroom deze foto 2 stops lichter maak (Belichting +2) krijg ik weer een foto die qua belichting en kleur niet veel afwijkt van de foto die ik zonder belichtingscompensatie heb gemaakt. De kleur van de lucht is ook hetzelfde blauw.
Ik heb ook een foto gemaakt die ik 2 stops heb overbelicht (+2 belichtingscompensatie). In deze foto is nog steeds geen enkel deel echt overbelicht, cq. ‘uitgebeten’. Dus in principe heb ik nog steeds alle info tot mijn beschikking.
Deze foto corrigeren in software met 2 stops donkerder (Belichting -2) levert een heel ander resultaat op. De lichte en donker delen van de foto zijn bijna gelijk aan de eerste foto. Maar de lucht krijgt nu een heel andere kleur blauw. De kleuren van de hele foto lijken veel verzadigder.
Wanneer ik de verzadiging zoveel verminder, dat de lucht weer ongeveer zo blauw is als op de eerste foto, dan zien we dat de rode daken en het groen veel minder kleur overhouden. Kennelijk wordt het blauwe kanaal bij sterke overbelichting meer beïnvloed dan de andere twee kleurkanalen.
Conclusie
Bij sterke overbelichting krijg je grotere kleurverschuivingen dan bij sterke onderbelichting. Hou daar rekening mee met je belichting.
Een andere reden die vaak genoemd wordt voor ‘expose tot the right’ is dat in het rechter (lichte) deel van het histogram veel meer beeldinformatie is opgeslagen dan in het linker (donkere) deel. Het lijkt erop dat we daarom ook de extra verzadiging zien wanneer we de sterk overbelichte foto terugcorrigeren. Vervelend is dan dat dit meer lijkt te gelden voor het blauwe kanaal dan voor de rode en groene kanalen. Dat kan problemen opleveren bij de bewerking.
ETTR en ruis
En de ruis? Daar gaat de hele praktijk van ‘expose to the right’ in eerste instantie om.
Dit is een 300% weergave van een stuk van de lucht in de foto die 2-stops overbelicht was en toen teruggecorrigeerd is. Er is iets ruis te zien.
Nu een 300% weergave van de licht in de foto die 2-stop onderbelicht was en toen gecorrigeerd. Er is duidelijk meer ruis zichtbaar.
En hoe zit dat in vergelijking met de eerste, normaal belichte foto? Ja, ook daarin is ruis sterker zichtbaar in de lucht dan in de gecorrigeerde 2 stops overbelichte foto.
Conclusie
De bewerkte foto die 2-stops overbelicht was (ETTR) heeft na correctie zichtbaar minder ruis dan de foto die 2-stops onderbelicht was. En zelfs minder dan de normaal belichte foto.
Wat betekent dit nu voor onze fotografie?
Minder dan de meeste mensen denken. We zien een compromis tussen ruis en kleurkwaliteit. Net als in de eerder genoemde blogpost over ISO-gebruik, is de conclusie ook voor over- en onderbelichten dat je zo zorgvuldig mogelijk de instellingen van je camera gebruikt. En je creëert je foto zo optimaal mogelijk in je toestel, waarbij het onderwerp en je bedoeling met de foto dicteren wat optimaal is.
